सोलापूर : प्रतिनिधी
2015 मध्ये कम्युनिटी डेव्हलपमेंट युनिट (CDU) ने सांगली येथे वीटभट्ट्यांवर काम करणाऱ्या गाढवांसाठी यांत्रिकीकरणाचा पथदर्शी प्रकल्प सुरू केला. आम्ही वीटभट्ट्यांवर यांत्रिकी करणाची शक्यता तपासली आणि परिणामी, 2 भट्टीमुळे 23 गाढवांना अभयारण्यात आणता आले. हळूहळू सांगली येथे 2023 पर्यंत 31 वीटभट्ट्यांचे यांत्रिकीकरण केले. कोरोना महामारीमुळे हा प्रकल्प तीन बंद होता. गेल्या वर्षी शशिकर भारद्वाज, सीनियर CDM. सोलापुरात “गाढव मुक्त वीटभट्टी प्रकल्प” वाढवण्याचा निर्णय घेतला आहे.
सोलापूर जिल्ह्यच्या जवळपास 65 वीटभट्ट्या आहेत आणि सुमारे 1200 गाढवांना अपुरे अन्न, पाणी आणि विश्रांतीसह अत्यंत उष्णतेमध्ये वीटभट्टीवर भार टाकावा लागतो. काम करणाऱ्या गाढवांना विविध कल्याणकारी समस्यांचा सामना करावा लागतो जसे की प्राण्यांची उपेक्षा, मारहाण, अयोग्य हार्नेसमुळे वेदना, अपुरे किंवा खराब पोषण, रोग, परजीवी आणि जखमी किंवा आजारी जनावरांना काम करण्यास भाग पाडले जाते. अन्न, पाणी किंवा विश्रांतीसाठी विश्रांती न घेता, अखंड उन्हात प्रचंड विटा उचलण्यासाठी गाढवांना मारले जाते.
हे ओझे सहन केल्याने वेदनादायक चाफिंग जखमा, जखमी सांधे, थकवा, निर्जलीकरण आणि अगदी कोलमडणे देखील होते. गाढवांना दररोज 9 ते 10 तास काम करण्यास भाग पाडले जाते आणि त्यांच्या पाठीवर जड विटा ओढल्या जातात ज्यामुळे त्यांना दुखापत होते आणि पांगळे होतात. इतर प्रचलित समस्या म्हणजे आरोग्य सेवांची अनुपलब्धता आणि त्यांच्या गाढवांची चोरी.
शशिकर भारद्वाज आणि भीमाशंकर विजापुरे, सीनियर AWA यांनी गाढव मालक आणि वीटभट्टी मालक यांच्याशी अनौपचारिक बैठकीनंतर सोलापूर येथे चार संभाव्य लाभार्थ्यांची निवड केली. त्यांच्यासोबत दोनदा खर्च-लाभ विश्लेषण केले. ते सहमत होते पण समवयस्क आणि कौटुंबिक दबावामुळे त्यांना काही काळानंतर यू-टर्न मिळतो.
25 मे 2024 रोजी आम्ही 23 गाढवांची सुटका केली आणि दोन वीटभट्ट्या गाढवांपासून मुक्त केल्या. संदर्भासाठी एका वीटभट्टी मालकाने आमच्या प्रेरणेने त्याची वीटभट्टी गाढव मुक्त केली. डॉ.चेतन यादव यांनी सर्व गाढवांची तपासणी करून त्यांना वाहतुकीचे फिटनेस प्रमाणपत्र दिले आहे.
डॉ.संगमेश्वर गोंड, भिमाशंकर विजापुरे, सोमनाथ देशमुख, सुधाकर ओहळ, अजित मोठे, महेश क्षीरसागर आणि संकेत कदम यांनी सर्व गाढवांना वाहनावर चढवले. अजित मोटे आणि विजापुरे यांनी सोलापूर ते HRB, बेळंकी पर्यंत वाहनाद्वारे घेऊन गेले.
